Category: Reegelen a Praxis

Eng Sprooch geet net méi duer

Lëtzebuerg ass ee vun de méisproochegste Länner an Europa. D’Lëtzebuerger Bevëlkerung wiisst scho laang net méi vill duerch Gebuerten, mä duerch Immigratioun. Dëst huet eng direkt Konsequenz: Liicht Sprooch muss och multilingual sinn.

D’Situatioun haut: Haaptsächlech Däitsch

Zu Lëtzebuerg gëtt aktuell virun allem déi däitsch Leichte Sprache benotzt, well de Lëtzebuerger Schoulsystem historesch ëmmer staark op Däitsch opgebaut war. Lëtzebuerger kënnen Däitsch liesen, och wann et net hir Mammesprooch ass. Dofir ass Leichte Sprache déi meescht benotzt Form vu Liichter Sprooch am Land.

FALC: Fir déi franséischsproocheg Matbierger

Nieft der däitscher Liichter Sprooch gëtt och FALC (Facile à lire et à comprendre) – och oft Facile à lire genannt -ëmmer méi wichteg. D’Redaktiounsekipp vu Guichet.lu huet zanter 2019 Texter a Leichte Sprache publizéiert, an 2022 och déi éischt Fichen a FALC.

FALC mécht Informatiounen am Franséische méi einfach a verständlech – besonnesch fir Leit mat Behënnerung, Dyslektiker, eeler Leit oder Persounen, déi net gutt Franséisch kënnen.

Méisproocheg Schoulen a franséischsproocheg Kanner

Zanter ville Jore ginn et zu Lëtzebuerg ëmmer méi international a franséischsproocheg Schoulsystemer. Vill Kanner léieren do Franséisch als Haaptsprooch, net Däitsch. Et ass also wichteg, dass déi franséisch FALC an och déi englesch Liicht Sprooch „easy language“ eng Plaz an eiser Sproochelandschaft kréien.

Liicht Sprooch op Lëtzebuergesch: Nach Loft no uewen

Bis elo gëtt et keng offiziell definéiert Liicht Sprooch op Lëtzebuergesch. D’Sprooch ass orthografesch a grammatesch net ëmmer einfach, wat d’Schafe vu klore Reegele komplizéiert mécht.

Allerdéngs schafft Klaro zesumme mam Zenter fir d’Lëtzebuerger Sprooch (ZLS) un der Entwécklung vu Reegele fir eng Lëtzebuergesch Liicht Sprooch. Dës Reegele solle bis Enn 2025 definéiert ginn.

Et ass eng grouss Erausfuerderung, well vill Leit net vill Lies- a Schreifkompetenzen am Lëtzebuergeschen an der Schoul geléiert hunn. Trotzdeem gëtt d’Demande ëmmer méi grouss.

Konsequenzen am Alldag

1. Guichet.lu a verschiddene Sproochen
Guichet.lu publizéiert Texter souwuel a Leichte Sprache wéi och a FALC. Dëst geschitt a Kooperatioun mat Klaro.

2. Recommandatioune vu Klaro
Klaro recommandéiert, Texter a béide Varianten unzebidden – also a Leichte Sprache an a FALC. D’Auswiel hänkt awer ëmmer vum Zilpublikum of.

3. Lëtzebuerger Spezifizitéiten
Op Lëtzebuergesch ginn oft Wierder aus dem Franséischen an aus dem Däitschen ofgeleet. Oft sinn och d’lëtzebuerger Wierder anescht wéi hier auslännesch Originnen. Zum Beispill, „Chamberwalen“ amplaz „Parlamentswalen“. Dofir ass eng lokal Adaptatioun vun Texter wichteg.

D’Zukunft: Dräi Liicht Sproochen

An der Zukunft misst Lëtzebuerg dräi Haaptforme vu Liichter Sprooch hunn:

1. Leichte Sprache (Däitsch) – aktuell déi meescht benotzt
2. FALC (Franséisch) – wichteg fir de franséischsproocheg Bevëlkerung
3. Liicht Sprooch (Lëtzebuergesch) – nach an Entwécklung

Aktuell Entwécklungen

Accessilingua – Kënschtlech Intelligenz fir Liicht Sprooch
Am Kader vun engem Appel à Projets vum Digitalisatiounsministère gouf 2024 e Projet ausgewielt, fir en Tool mat kënschtlecher Intelligenz (AI) z’entwéckelen. Dësen Tool soll bei der Erstellung vu Liichter Sprooch hëllefen. Déi éischt Resultater si villverspriechend, mä all Text brauch nach ëmmer eng mënschlech Préiwung virun der Validatioun.

Wichteg Messagen

✅ Méisproochegkeet ass eng Stäerkt, keng Schwächt.
Lëtzebuerg soll Liicht Sprooch a verschiddene Sproochen ubidden, fir d’Diversitéit vun der Bevëlkerung ze respektéieren.

✅ Lëtzebuergesch brauch Reegelen.
D’Entwécklung vu klore Reegele fir eng Lëtzebuergesch Liicht Sprooch ass en essentielle nächste Schrëtt.

✅ Qualitéit viru Quantitéit.
All Text, egal a wéi enger Sprooch, soll vun qualifizéierte Préifer validéiert ginn.

Quellen:

• Guichet.lu (2022): „Guichet.lu publie sa première fiche descriptive en français facile”
• klaro.lu: Le FALC, c’est quoi?
• accessibilite.lu (2025): Interview mat Christopher Schmitt a Béa Brosius vu Klaro
• Projet-Dokumentatioun: „Liicht Sprooch zu Lëtzebuerg – wichteg fir d’Zukunft”
• MediationScolaire.lu: Rubrik Liicht Sprooch

E klenge Logo mat grousser Bedeitung

Wann Dir en Dokument a Liichter Sprooch liest, gesitt Dir dacks e klenge Logo: Easy to Read. Mä wat bedeit dëse Logo? A wéi kritt een en?

Wat ass den Easy-to-Read Logo?

Den Easy-to-Read Logo ass e geschützte Logo vun Inclusion Europe, enger europäescher Organisatioun déi sech fir d’Rechter vu Leit mat intellektueller Beanträchtegung asetzt.

Wat weist de Logo?

Wann en Dokument dëse Logo huet, da weist dat:
✅ Den Text respektéiert d’Reegele vun der Liichter Sprooch
✅ Den Text gouf validéiert vu Leit aus der Zilgrupp
✅ Den Text ass offiziell als “Liicht Sprooch” unerkannt

Firwat ass de Logo wichteg?

1. Vertrauen
Wann Dir de Logo gesitt, wësst Dir datt den Text wierklech einfach ze liesen ass. Et ass net just e besser geschriwwenen Text – et ass en Text deen no internationale Standarden erstallt gouf.

2. Erkennbarkeet
Leit déi Liicht Sprooch brauchen, erkennen de Logo direkt. Si wëssen dann: “Dësen Text ass fir mech!”

3. Qualitéitsgarantie
Net jidderee dierf de Logo op seng Texter setzen. Et gëtt kloer Krittären déi mussen erfëllt ginn.

Wéi kritt een den Easy-to-Read Logo?

Schrëtt 1: D’Reegele respektéieren

Ären Text muss:

• Kuerz Sätz hunn
• Einfach Wierder benotzen
• Eng Kloer Struktur hunn
• Vu Biller oder Piktogrammer ënnerstëtzt ginn
• All aner Reegele vun Inclusion Europe respektéieren

Schrëtt 2: Formatioun oder Training

Et ass recommandéiert eng Formatioun a Liichter Sprooch ze maachen. Zu Lëtzebuerg bidden dës Formatiounen un:

• Klaro – Haaptorganisatioun fir Liicht Sprooch
• INAP – Institut national d’administration publique
• UFEP – Unité de Formation et d’Éducation Permanente
• IFEN – Institut de formation de l’éducation nationale

Schrëtt 3: Relecture duerch Experten

Fir den Inclusion Europe Logo ze kréien, muss den Text validéiert gi vun engem Atelier mat Leit aus der Zilgrupp.

Zu Lëtzebuerg sinn dat:

• Atelier Isie (APEMH/Klaro)
• Préifer-Grupp vum CDI

Dës Leit:

• Liesen den Text
• Markéiere Plazen déi schwéier ze verstoe sinn
• Proposéiere Verbesserungen
• Entscheeden ob den Text validéiert ka ginn

Schrëtt 4: Upassungen

Wann d’Préiwer Ännerunge proposéieren, muss den Text ugepasst ginn. Dëst kann e puer Mol hin a hier goen.

Schrëtt 5: Final Approbatioun

Wann all d’Préiwer zefridde sinn, kritt Dir eng Confirmatioun. Elo däerft Dir den Easy-to-Read Logo op ärem Dokument benotzen!

Wéi vill kascht et?

Bei Klaro zu Lëtzebuerg:

• D’Formatiounen hunn e Präis (ofhängeg vun der Formatioun)
• D’Relecture duerch den Atelier Isie ass eng Leeschtung déi bezuelt muss ginn
• Detailer fannt Dir op klaro.lu

Beim CDI:

• Fir de SNEI a Kompetenzzentren (aktuell gratis am Kader vun hirem Service)
• Zukünfteg Reegele fir aner Organisatiounen nach net definéiert

Ënnerscheeder an der Benotzung vum Logo

⚠️ Net jidderee kann de Logo benotzen!

Wann Dir just “inspiréiert” vu Liichter Sprooch sidd, mä keen offizielle Validatiounsprozess duerchgaange sidd, däerft Dir de Logo net benotzen.

Dir kënnt awer schreiwen:

• “Dësen Text ass an enger einfacher Sprooch geschriwwe”
• “Dësen Text ass inspiréiert vu Liichter Sprooch”
• “Mir hu probéiert dëse Text sou einfach wéi méiglech ze schreiwen”

Wat sinn d’Reegele vun Inclusion Europe?

Inclusion Europe huet detailléiert Reegelen entwéckelt déi fir all europäesch Sproochen kënnen ugepasst ginn. D’Haaptreegele sinn:

Inhalt:

• Wichteg Informatioune komme fir d’éischt
• Eng Iddi pro Paragraf
• Logeschen Opbau

Sprooch:

• Einfach Wierder
• Kuerz Sätz (maximal 15 Wierder)
• Aktiv Stëmm
• Positiv Formuléierungen

Design:

• Grouss a kloer Schrëftart (14pt/16px oder méi grouss)
• Genuch Zeilenofstand
• Genuch Kontrast tëschent Text a Hannergrond
• Keng Justifizéierung

Biller:

• Illustratiounen déi hëllefen den Text ze verstoen
• Kloer Piktogrammer
• Fotoe wann néideg

Beispiller vu validéierten Texter mat Logo

Zu Lëtzebuerg fannt Dir den Easy-to-Read Logo op:

• Guichet.lu – Verwaltungsprozeduren
• Infocrise.lu – Noutfallinformatiounen
• Klaro.lu – Ressourcen a Guides
• Mediation Scolaire – Schoulinformatiounen
• ZPB – Walinformatiounen

International – Och an anere Länner

Den Easy-to-Read Logo vun Inclusion Europe gëtt an all Europa benotzt:

• Däitschland: “Leichte Sprache” Logo
• Frankräich: “FALC” Logo
• Belsch: FALC.be mat Logo
• Éisträich: “Leicht Lesen” Logo
• … an nach vill aner Länner a Sproochen!

Alternativen zum Easy-to-Read Logo

Et ginn och aner Qualitéitssigel:

• Netzwerk Leichte Sprache (Däitschland)
• capito (Éisträich, Däitschland, Schwäiz)
• FALC.be (Belsch)

Awer den Easy-to-Read Logo vun Inclusion Europe ass den internationale Standard.

---

Quellen:

• Inclusion Europe: Easy-to-Read Standards and Guidelines
• klaro.lu: Le FALC, c’est quoi?
• Projekt-Dokumentatioun: FALC – Informatiounen
• Infocrise.lu an Guichet.lu: Impressum zu validéierten Texter
• COMED (2020): “Le langage facile, ce n’est pas si simple”

Méi wéi just einfach Wierder

Vill Leit denken, Liicht Sprooch wär ganz einfach: Just kuerz Sätz schreiwen an einfach Wierder benotzen. Mä et geet net nëmmen ëm d’Wiel vun de Wierder a vun de Sätz. En Text a Liicht Sprooch muss optimiséiert ginn, wat heescht: Iwwerflësseg Elementer ewechhuelen, feelende Kontext derbäisetzen.

Mir erklären Iech wéi et funktionéiert!

D’Grondreegelen

Liicht Sprooch baséiert op engem Set u Reegele vun der europäescher Organisatioun Inclusion Europe. Dës Reegele goufe fir all Sprooch ugepasst. Zu Lëtzebuerg gëllen déi däitsch Reegelen fir d’Leichte Sprache an déi franséisch Reegele fir FALC – Facile à lire et à comprendre.

Déi wichtegst Reegelen am Iwwerbléck

1. Wierder a Vocabulaire

• Einfach Wierder benotzen
• Komplizéiert Wierder erklären
• Eng Form vum Wuert benotzen (z.B. “Wieler” amplaz “Wielerinnen a Wieler”)
• Keng Ofkierzungen

2. Sätz a Grammatik

• Kuerz Sätz (maximal 1 Iddi pro Saz)
• Direkt Formuléierungen: Sujet – Verb – Verbkomplement
• Aktiv Stëmm benotzen (net Passiv)
• Positiv Formuléierungen (amplaz vun Negatiounen)

3. Struktur vum Text

• Wichteg Informatioune kommen am Ufank
• Ee Paragraf = eng Iddi
• Ënnerrubrike fir kloer Struktur
• Beispiller aus dem Alldag benotzen

4. Visuell Gestaltung

• Text net justifizéieren
• Op de Kontrast oppassen
• Eng passend Schrëft benotzen (Keng Serifen, genuch grouss)
• Generéisen Zeilenofstand
• Keng Zeilenëmbroch (Césure)
• Keng kursiv Schrëft (Italique)

5. Biller a Piktogrammer
Niewent dem Text ass et ganz wichteg d’Dokument gutt ze strukturéieren, passend Illustratiounen a Piktogrammer ze benotzen.

E konkret Beispill

Huele mer déi Däitsch Leichte Sprache

Original:
“Die COPAS vertritt die Pflegedienstleister in Luxemburg, die im Bereich der Betreuung und Pflege von älteren und kranken Menschen tätig sind oder in der Betreuung von Menschen mit psychischen Erkrankungen und einer Behinderung.

Die COPAS zählt 58 Mitglieder, die nahezu alle Wohneinrichtungen für ältere Menschen, Tagesstätten für ältere Menschen, Betreuungsstätten für Menschen mit einer Behinderung, ambulante Pflegedienste und Strukturen für Menschen mit psychiatrischen Erkrankungen im Großherzogtum umfassen.

Diese Einrichtungen beschäftigen mehr als 13.000 Mitarbeiter in der Betreuung pflegebedürftiger Menschen.”

A Liichter Sprooch:
“Die COPAS ist ein Dach-Verband.
Ein Dach-Verband ist wie ein Verein oder eine Gruppe.
Hier ist es eine Gruppe von Firmen.

Diese Firmen bieten Hilfs- und Pflege-Dienste in Luxemburg an.
Wir schreiben hier für all diese Dienste: Hilfs-Dienste.
Die Dienste unterstützen Menschen, die Hilfe brauchen.
Zum Beispiel: alte Menschen, kranke Menschen, Menschen mit einer Behinderung.

Die COPAS ist der Dach-Verband für diese Hilfs- und Pflege-Dienste.
Wir sagen für diese Dienste auch: Firma (Firmen), Betrieb.

Zu der COPAS gehören 58 Firmen:
Die Firmen sind Mitglied oder „Member“ in der COPAS.
In den Firmen arbeiten mehr als 13 000 Menschen (13 Tausend).

Zu den Mitgliedern der COPAS gehören:

Wohnstrukturen für ältere Menschen
Einrichtungen für Menschen mit einer Behinderung
Einrichtungen für Menschen mit einer psychischen Erkrankung
ambulante Hilfs- und Pflege-Dienste: 
diese Dienste fahren zu den Menschen nach Hause.
Sie helfen zum Beispiel beim Waschen oder Anziehen.”

Wéi vill Zäit brauch een?

Et braucht ongeféier 2 Stonne fir en eenzegen Text vu 500 Wierder a Liicht Sprooch z’iwwersetzen. Dat ass vill méi Aarbecht wéi eng normal Iwwersetzung, well een den Text komplett nei strukturéiere muss.

Validatioun: De wichtegste Schrëtt

No deem datt Dir Ären Text geschriwwen hutt, schéckt Dir en u Klaro. Do gëtt den Text un de Workshop “Isie” geschéckt. Dës Préiwer si Leit mat intellektueller Beanträchtegung, déi bezuelt gi fir dës Aarbecht ze maachen.

Et kann en Austausch tëschent den Auteuren an de Préiwer stattfannen. D’Préiwer proposéiere reegelméisseg Verbesserungen. Wann den Text validéiert ass a wann en d’Reegele respektéiert, kritt en d’Logo “Easy to Read” vun Inclusion Europe.

Eng wichteg Nuance

D’Préiwer vum Atelier Isie liesen haaptsächlech Texter op Däitsch a Liichter Sprooch, well Däitsch méi einfach fir Lëtzebuerger ass. Awer wéinst der multilingualer Situatioun am Land empfeelt Klaro zwou Versioune vun all Text: ee Mol an “Leichte Sprache” an ee Mol a FALC. De Choix hänkt awer vum Zilpublikum of.

Firwat esou vill Aarbecht?

E Sproochniveau B2-C1 (normal Administrativ Texter) ass vill ze schwéier fir vill Leit. Liicht Sprooch entsprécht engem Niveau A1. Dëst erlaabt et Persoune mat intellektueller Beanträchtegung d’Informatioun ze verstoen – awer och Leit déi net gutt Däitsch oder Franséisch kënnen.

Tipp: Wann Dir mat Liichter Sprooch ufänke wëllt, kënnt Dir eng Formatioun bei Klaro maachen. Si bidde reegelméisseg Coursen un bei den Organisatiounen INAP, UFEP an IFEN.

---

Quellen:

• COMED (2020): “Le langage facile, ce n’est pas si simple”
• accessibilite.lu (2025): Interview mat Klaro
• klaro.lu: Le FALC, c’est quoi?